EL-CEZERİ (D.
T. 1136- Ö. T. 1206)
(Bedi’üz-
Zaman Ebû’l-İzz İsma’il bin Er Rezzâz El-Cezeri)
Tatbikata
çevrilmeyen her teknik ilim, doğru ile yanlış arasındadır.
Tarih boyunca insanlığın hayatı daha kolay ve verimli yapmanın yolları
aramanın doğal yatkınlıkları olmuştur. Bu gerekçe ile dünyada ilk robotları
üreten El-Cezeri ve yaşadığı yer bilim tarihi açısından önem arz etmektedir. Batı dünyasında Cazari (Gazari) olarak
bilinen İslam medeniyetinin ünlü
mühendislerinden Bedi’üz- Zaman Ebû’l-İzz İsma’il bin er Rezzâz El-Cezeri aslen
Cizreli olup mühendislik ile ilgili çalışmalarını Amid’de Artuklu Sarayı’nda
yapmıştır. Bedi’üz- Zaman Ebû’l-İzz İsma’il
bin er Rezzâz El-Cezeri’nin biyografisini kendi kaleme aldığı kitabının ilk
sayfasında verdiği bilgilerden öğrenebiliyoruz bunun dışında herhangi bir bilgi
mevcut değildir. El-Cezeri “El-Câmi‘ Beyne’l-İlm ve’l-‘Ameli’n-Nâfi fî
Sınaâti’l-Hiyel” adlı kitabının ilk sayfasında aslen Cizreli olduğunu ve
Diyarbakır’da Artuklu Sarayı’nda çalıştığını El-Cezeri “El-Câmi‘ Beyne’l-İlm
ve’l-‘Ameli’n-Nâfi fî Sınaâti’l-Hiyel” (Makine Yapımında Yararlı Bilgiler ve
Uygulamalar) adlı ünlü eserini de bu sarayda Diyarbakır Sultanı El-Salîh
Nâsîrüddîn Ebû’l-Feth Mahmûd bin Muhammed bin Kara Arslan bin Davûd bin Sukmân
bin Artuk’un (1200-1222) isteği üzerine yazdığını belirtmektedir Diyarbakır
Artuklu Sarayı El-Cezeri’nin sibernetik çalışmalarını yaptığı ve
kitaplaştırdığı yer olması açısından ve dünyada ilk insansı robotların
üretildiği yer olması bakımından dikkat çekmektedir. El-Cezeri 570
(H)/1181(M)’den itibaren 25 yıl bu sarayda çalışmıştır. Çalışmalarını ağırlıklı
olarak Sultanı El-Salîh Nâsîrüddîn Ebû’l-Feth Mahmûd
bin Muhammed (1200-1222) döneminde yapmıştır. Ancak El-Cezeri Melik Salih’in
kardeşi Kutbeddin II. Sökmen ve babası Nureddin Muhammed bin Kara Aslan
zamanında da Artuklu Sarayı’nda çalışmıştır. El-Cezer-i Artuklu Sarayı’nda
dünyanın ilk robotlarını yapmış ve kullanmıştır. Yaptığı çalışmaları Sultan
El-Salîh Nâsîrüddîn Ebû’l-Feth Mahmûd bin Muhammed’in emriyle “El-Câmi‘
Beyne’l-İlm ve’l-‘Ameli’n-Nâfi fî Sınaâti’l-Hiyel adlı kitapta toplamıştır.
Sınaat el-hiyel 6 kitap ve 50 bölümden oluşmaktadır. Kitapta 50 adet eser çizimleriyle
tanıtılmıştır. El-Cezeri’nin yaptığı bu eserler güneş saatleri, su
saatleri, şerbet partileri için yapılan robotlar, ibrikler, kan alma tekneleri
ve abdest alma leğenleri, şekil değiştiren fıskiyeler, sürekli çalan flütler,
derin olmayan göllerde ve ırmaklardan suyu yukarı çıkaran araçlar, şifreli
kilitler ve Artuklu Sarayı kapısıdır. Eşsiz icatlarıyla dünyaya nam salan El-Cezeri'ye, asrın mükemmel insanı anlamına gelen “Bediuzzaman” denilmiştir.
Sibernetik, robotik, otomasyon ve
bilgisayar biliminin kurucusu kabul edilen El-Cezeri dünyadaki ilk robotu
yapan kişidir. Mühendislik açısında teknik bilgiyi pratik bilgiye aktaran El-Cezeri günümüzde otomobil sektöründe
kullanılan krank milini icat eden kişidir. Diyarbakır Ulu Camii’nin avlusunda bulunan
güneş saati, Mesudiye Medresesi’nin mihrabının iki yanında bulunan dönen
sütunceler ve Artuklu Sarayı’ndaki su dağıtım sistemi El-Cezeri’nin
eserleridir. Batı dünyasında Cazari (Gazari) olarak bilinen Ebû’l-İzz
İsma’il bin Er Rezzâz El-Cezeri, gerçekleștirdiği çalıșmalarla, Leonardo da
Vinci'ye ilham kaynağı olmuştur. El Cezeri suyu
yukarı çıkaran makinaları ile Amida Höyük içindeki su kaynağından Artuklu
Sarayı’na su çıkarmıştır. Saraya çıkarttığı suyu yaptığı sistemle bütün saraya
dağıtmıştır.
Bu
sempozyumun amacı El-Cezerî’nin ulusal ve uluslararası bilim dünyasında layık
olduğu konuma getirilmesine yardımcı olmaktır. Ayrıca El-Cezeri ve
Yaşamı, El-Cezeri’nin Yaptığı Çalışmalar, El-Cezeri’nin yazdığı kitaplar, El-Cezeri’nin Etkilendiği Çalışmalar, El-Cezeri’nin Etkilediği Kişiler , El-Cezeri’nin Yaptığı Çalışmaların Osmanlı’ya Yansımaları, El-Cezeri’nin Yaptığı
Çalışmaların Günümüze Yansımaları, El-Cezeri’nin Yaşadığı Artuklu Sarayı ve
Amid Artukluları’nın tanıtılması bu sempozyumun amaçlarını ve
konusunu oluşturmaktadır.
AL-JAZARI (B.
1136 - D. 1206)
(Bedi'uz-
Zaman Abu'l-Izz Isma'il bin Er Rezzaz Al-Cezeri)
Every
technical science that is not put into practice is between right and wrong.
Throughout history, humanity has had
a natural inclination to seek ways to make life easier and more efficient. For
this reason, Al-Jazari, who produced the first robots in the world, and the
place where he lived are important in terms of science history. Bedi'uz-Zaman
Abu'l-Izz Isma'il bin er Rezzaz Al-Cezeri, one of the famous engineers of
Islamic civilization, known as Cazari (Gazari) in the western world, was
originally from Cizeri and did his engineering studies at the Artuqid Palace in
Amid. We can learn the biography of Bedi'üz- Zaman Ebû'l-İzz İsma'il bin er
Rezzaz El-Cezeri from the information he gave on the first page of the book he
wrote himself, and there is no other information. On the first page of his book
"El-Câmi' Beyne'l-İlm ve'l-'Ameli'n-Nâfi fî Sınaâti'l-Hiyal", he said
that he was originally from Cizre and that he was working in the Artuqid Palace
in Diyarbakır. -Câmi' Beyne'l-İlm ve'l-'Ameli'n-Nâfi fî Sınaâti'l-Hiyal”
(Useful Information and Applications in Machine Construction) was also in this
palace, the Sultan of Diyarbakır El-Salîh Nâsîrüddîn Ebû'l-Feth. Mahmud bin
Mohammed bin Kara states that he wrote it at the request of Arslan bin Davud
bin Sukman bin Artuk (1200-1222), Diyarbakir Artuqid Palace draws attention in
terms of being the place where Al-Jazari made his cybernetic studies and
published a book, and being the place where the first humanoid robots were
produced in the world. . Al-Jazari worked in this palace for 25 years, starting
from 570 (H)/1181 (M). He made his studies mainly during the reign of Sultan
El-Salih Nâsîrüddin Ebû'l-Feth Mahmud bin Muhammed (1200-1222). However,
Kutbeddin II, brother of Al-Jazari Melik Salih. Sökmen and his father, Nureddin
Muhammed bin Kara Aslan, also worked in the Artuqid Palace. He built and used
the world's first robots in the El-Cezer-i Artuqid Palace. He collected his
works in the book named "El-Câmi' Beyne'l-İlm ve'l-'Ameli'n-Nâfi fî
Sınaâti'l-Hiyal by order of Sultan El-Salîh Nâsîrüddîn Ebû'l-Feth Mahmûd bin
Muhammed. Sınaat el-hiyal consists of 6 books and 50 chapters. In the book, 50
works are introduced with their drawings. These works of Al-Jazari's are
sundials, water clocks, robots for sherbet parties, urns, blood collection
vessels and ablution basins, shape-shifting fountains, constantly playing
flutes, vehicles that raise water from shallow lakes and rivers, combination
locks and It is the gate of the Artuqid Palace. Al-Jazari, who became
world-renowned for his unique inventions, was called "Bediuzzaman",
meaning the wonder of time.
Al-Jazari, who is considered the
founder of cybernetics, robotics, automation and computer science, is the
person who built the first robot in the world. Al-Jazari, who transferred
technical knowledge to practical knowledge in terms of engineering, is the person
who invented the crankshaft used in the automobile industry today. The sundial
in the courtyard of the Diyarbakır Grand Mosque, the rotating columns on both
sides of the altar of the Mesudiye Madrasa, and the water distribution system
in the Artuqid Palace are the works of Al-Cezeri. Ebû'l-İzz İsma'il bin Er
Rezzâz El-Cezeri, known as Cazari (Gazari) in the western world, inspired
Leonardo da Vinci with his works. Al-Jazari brought water from the water source
in Amida Höyük to the Artuqid Palace with his machines that raise the water. He
distributed the water he brought to the palace to the whole palace with the
system he made.
The aim of this symposium is to help
Al-Jazari to be in the position he deserves in the national and international
scientific world. In addition, Al-Jazari's Life and Al-Jazari's Studies,
Al-Jazari's Books, Studies Influenced by Al-Jazari, People Influenced by
Al-Jazari, Reflections of Al-Jazari's Works on the Ottoman Empire, Al-Jazari
The Reflections of the Works of Al-Jazari to the Present, the Artuqid Palace
where Al-Jazari lived and the Artuqids of Amid should be introduced, constitute
the aims and subject of this symposium.