Atık Türleri

ATIK PİLLER

ATIK PİL: Kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine doğrudan dönüştürerek bünyesinde depolayan cihazlara pil denir. Kullanım ömrünü tamamlamış veya uğramış olduğu fiziksel hasar sonucu kullanılmayacak duruma gelmiş pillere “Atık Pil" denir.

Neler Atık Pildir?

1. ŞARJ EDİLEMEYEN (PRİMER) PİLLER (ALKALİN, LİTYUM, ÇİNKO) 

Alkalin piller: Kumanda, saat gibi aletlerin yanı sıra fotoğraf makinesi, tansiyon aleti oyuncak araba vb. araçlarda kullanıma uygundur.

Lithium (lityum) piller: Cep telefonu pili, tablet, bilgisayar ana kartlarında hafiza pili olarak, elektronik basküller de, şeker ölçüm cihazlarında, su sayaçlarında oto ve kapı kumandalarında kullanılırlar.

2. ŞARJ EDİLEBİLEN (SEKONDER) PİLLER (Nİ-CD, Nİ-MH, Lİ-İON, Lİ-PO, AKÜ)

Nikel metal hidrit (Ni-Mh) piller: Şarjlı matkaplar, şarjlı el süpürgeleri ve acil aydınlatma panellerinde kullanılırlar. 

Lithium İon (lityum iyon) (li-ion): Mobil telefonlarda, dizüstü bilgisayarlarda, Elektrikli otomobillerde kullanılırlar.

Lithium polymer (lityum polimer) (li-po): Tablet bilgisayar, navigasyon gibi taşınabilir cihazlar için özel boyutlarda üretilip kullanılırlar.

Nikel kadmiyum (Ni-Cd) piller: Şarjlı matkaplar, şarjlı el süpürgeleri ve acil aydınlatma panellerinde kullanılırlar.

Taşınabilir türdeki atık pillerin geri dönüştürülmesinin 3 temel hedefi vardır. Bunlar:

• Alıcı ortamları atık pillerden kaynaklanabilecek zararlı emisyonlardan korumak,
• Ağır metallerin toprağa veya suya karışmasını önlemek
• Pillerin bünyesindeki bazı değerli metalleri geri dönüştürerek ekonomik kazanç yaratmaktır. 

Taşınabilir türdeki atık pillerin geri dönüşümünden çinko ve çinko bileşikleri, manganez birleşikleri, ferromangan, ferronikel, nikel, kadmiyum ve kadmiyum birleşikleri, lityum, gümüş, kobalt ve büyük kapasiteli birkaç tesiste de az miktarlarda nadir toprak elementleri geri dönüştürülmektedir. Çinko-karbon ve alkali pillerde mevcut cıva miktarının son derece azaltılması sonucunda, cıva ve cıva birleşiklerinin geri dönüşümü önemini kaybetmiştir.

Geri dönüşüm metotları, mekanik, hidrometalurjik (kimyasal/fiziksel) veya pirometallurjik (termal) olabilmektedir. Hidrometallurjik yöntemi uygulayan proseslerde termal proseslere nazaran çok daha yüksek safiyet derecelerine ulaşmak mümkündür. Buna karşılık termal proseslerde geri dönüşüm verimlilikleri çok daha yüksektir.

 

 BİTKİSEL ATIK YAĞLAR

BİTKİSEL ATIK YAĞLAR: Bitkisel yağlar, zeytin, ayçiçeği, mısır, pamuk, soya, kanola ve aspir gibi yağlı bitki tohumlarından elde edilen yağların genel adıdır.

NELER BİTKİSEL ATIK YAĞDIR?

- Kullanılmış kızartmalık yağlar,

- Son kullanma tarihi geçmiş katı ve sıvı yağ.

YANLIŞ UYGULAMALAR

Lavaboya Dökülmesi;

- Kanalizasyon sistemini tıkayarak, işletme maliyetlerini arttırır. 

-Atık su arıtma tesisinin yükünü arttırır ve arıtma verimini olumsuz etkiler

- Değerlendirilebilir atığın yok olmasına sebep olur.

Toprağa Dökülmesi;

- Toprağı kirleterek toprağın yapısını olumsuz etkiler.

- Bünyesinde suda çözünebilen kirleticiler yağışlar vasıtasıyla yeraltı suyuna taşınarak yeraltı suyu kirlenmesine sebep olur.

Su Kaynağına Dökülmesi; 

- Su kaynağını kirleterek suda yaşayan canlı yaşamını olumsuz etkiler.

- Su yüzeyini kaplayarak havadan suya oksijen transferini önler ve suda yaşayan canlıların yaşamını olumsuz etkiler. 

- Bir litre atık yağ bir milyon litre suyu kirletir.

- Hava kirliliğine sebep olarak canlı yaşamını olumsuz etkilemektedir.

CAM ATIKLAR

CAM ATIK: Camın ana maddesi silistir. Silis, soda ve kireç 1500 C dereceye kadar ısıtılarak eritilir.

NELER CAM ATIKTIR?

• İçecek şişeleri,
• Konserve kavanozları,
• Reçel kavanozları,
• Sürahi,
• Bardak,
• Pencere camları,
• Araba camları ve farları.

 

 ELEKTRONİK ATIK

ELEKTRONİK ATIK: Kullanım değeri kalmayan ya da kullanılamaz durumda elektrikli ve elektronik cihaz ve aletlerin tümü elektronik atıktır.

 

NELER ELEKTRONİK ATIKTIR ?

• Bulaşık, çamaşır makinesi, buzdolabı,
• Elektrik süpürgesi, tost makinesi,
• Bilgisayarlar, telefonlar,
• Video kameralar, müzik enstrümanları, televizyon,
• Matkaplar, testereler,
• Video oyunları, jetonlu makineler,
• Tıbbi cihazlar,
• Termostatlar, ısı ayarlayıcıları,
• İçecek, para otomatları,
• Floresan, led, ampül,
• Yazıcı tonerleri ve kartuşları.

KAĞIT-KARTON ATIKLAR

KAĞIT ATIK: Kağıdın geri dönüşümü ile kullanılan hammadde miktarında önemli oranda tasarruf sağlanması ve ekonomik değerinin yüksek olması nedeniyle önemlidir.

 

NELER KAĞIT ATIKTIR?                     

• Kitaplar,
• Defterler,
• Yazışma Kağıtları,
• Gazeteler,
• Kese Kağıtları,
• Not Kağıtları,
• Karton Koli,
• Mukavva, 
• Kağıt / Karton Ambalaj.

KOMPOZİT ATIK

KOMPOZİT ATIK: Plastik, kâğıt, metal, cam, ahşap gibi malzemelerin birlikte kullanılması ile edilen kompozit malzemeler başta ambalaj sektörü olmak üzere endüstriyel kullanımları da yaygındır. Bu tür atıklar da geri dönüştürülebilir atık sınıfına girmektedirler. 

METAL ATIKLAR

METAL ATIK: Metal, yeryüzü tabakasını oluşturan çeşitli minerallerin işlenerek saflaştırılması sonucunda üretilir. 

NELER METAL ATIKTIR?

• Alüminyum içecek kutuları
• Yağ ve salça tenekeleri 
• Konserve kutuları 
• Mutfak gereçleri (çatal, bıçak, tencere, tava, çaydanlık) 
• Alüminyum folyolar

PLASTİK ATIKLAR

PLASTİK ATIK: 

Plastik, pek çok tüketici ürününün bir bileşeni olup, imalat sanayinin çıktı ve nihai ürünlerinin çoğunu oluşturur. Bununla birlikte, bütün plastikler aynı değildir ve bu, hepsinin aynı şekilde bertaraf edilip geri dönüştürülemeyeceği anlamına gelir.

Neler Plastik Atıktır?

• Pet şişeler,
• Şişe kapakları,
• Su damacanaları,
• Ambalajlar,
• Naylon poşetler,
• Plastik kutular,
• Pet bardaklar,
• Temizlik malzemesi ambalajları,
• Kişisel bakım ürünleri ambalajları,
• Plastik oyuncaklar.

AHŞAP ATIKLAR

AHŞAP ATIK: Ağaçlardan edilen ahşap malzemeler, ev eşyaları, taşıma ve koruma amaçlı ambalaj ve yapı malzemesi olarak hayatın her alanında yaygın şekilde kullanılmaktadır.

Neler Ahşap Atıktır?

• Evlerle kullanılan mobilya ve küçük ev eşyaları
• Ambalaj olarak kullanılan palet ve kasalar
• Yapı malzemesi ve ev eşyası üretiminden kaynaklı kırpıntı, parça, talaş halindeki tüm malzemeler.

TIBBİ ATIKLAR

Neler Tıbbi Atıktır? 

·         Mikrobiyolojik laboratuvar atıkları, 

·          Kan ürünleri ve bunlarla kontamine olmuş nesneler,

·          Kullanılmış ameliyat giysileri (kumaş, önlük ve eldiven vb),

·          Diyaliz atıkları (atıksu ve ekipmanlar),

·          Karantina atıkları,

·          Bakteri ve virüs içeren hava filtreleri,

·          Enfekte deney hayvanı ölüleri, organ parçaları, kanı ve bunlarla temas eden tüm nesneler,

·          Vücut parçaları, organik parçalar, plasenta, kesik uzuvlar vb. (insani patolojik atıklar),

·         Biyolojik deneylerde kullanılan kobay ölüleri ve kalıntıları,

·          Enjektör iğneleri,

·         İğne içeren diğer kesiciler,

·         Bistüriler,

·          Lam-lameli,

·         Kırılmış diğer cam vb. nesnele

TEHLİKELİ ATIKLAR

TEHLİKELİ ATIK: Kanserojen, toksik, patlayıcı, tutuşabilen, korozif, tahriş edici vb. özelliklerinden dolayı insan sağlığı ve çevre bakımından risk teşkil eden atıklara tehlikeli atık denir.  

Tehlikeli atıklar; bileşiminde insan sağlığı ve çevre için tehlikeli olan ve zararlılık potansiyeli taşıyan maddeleri içeren, maden ve petrol üretiminden, tarımdan, endüstriden, evsel faaliyetlerden, arıtılmış veya arıtılmamış çamurlardan kaynaklanan atıklardır.

Bir atığın tehlikeli olup olmadığına karar vermede esas alınan ölçütler;

• Atığın bileşimi,
• Atık içindeki bileşenlerin miktarları,
• Atık içindeki bileşenlerin kimyasal reaktifleri,
• Atığın fiziksel durumu,
• Atığın çevredeki etkileri ve kalıcılığı, şeklinde özetlenebilir.  

 

Belli başlı tehlikeli atık örnekleri aşağıda belirtilmiştir;

• Tehlikeli madde ile kontamine olmuş  ambalajlar (laboratuvarlarda kullanılan kimyasal kapları, boya kutuları, yağ  teneke ve varilleri vb.)
• Tehlikeli madde ile pislenmiş bez, eldiven, üstübü gibi atıklar,
• Boya ve vernik kalıntıları,
• Organik solventler,                                                                      
• Eski piller ve aküler,
• Metallerin mekanik olarak işlenmesi esnasında oluşan ve yağ  bulaşmış  atıklar (yağlı metal talaşları, metalik çamurlar vb.)
• Flüoresan lambalar,
• Pestisitler,
• Asbest içeren maddeler,
• Filtre tozları,
• Siyanür içeren sertleştirme tuzları,
• Metal içeren boya ve fosfat çamuru,
• Yağ içeren kablo ve kumaş atıkları,
• Yağ filtreleri,
• Fotoğrafçılık endüstrisinden kaynaklanan film banyo suları vb.

TEHLİKELİ ATIK SINIFLANDIRMASI

1. Yanıcı Özellikteki Tutuşabilir Maddeler

• Parlama noktası olan sıvılar. Örneğin; alkol, benzin, aseton vs.
• Kendiliğinden yanabilen katı maddeler
• Oksitleyiciler ve sıkıştırılmış gazlar

2. Aşındırıcı Özellikte Ayrışabilen ya da Paslanabilen Maddeler

• Aşındırıcı, pH değeri 2’ye eşit veya daha düşük ya da 12.5’e eşit veya daha büyük olan maddeler.
• Hidroklorik asit, nitrik asit ve sülfürik asit gibi aşındırıcı maddeler ya da pas gidericiler, aşındırıcı maddelere örnek olarak verilebilir.

3. Patlayıcı Özellikteki Reaktivite Maddeler

• Kararsızlıkları göz önüne alındığında, reaktif atıklar çok tehlikeli olabilir. Reaktif maddeler rutin olarak şiddetli değişim yaşar. Su ile birleştirildiğinde patlayıcı karışım veya şiddetli reaksiyon potansiyeli olan zehirli gazlar açığa çıkar.

4. Zehirli / Toksik Maddeler

• Zehirli maddeler yeraltı suları, insan ve hayvanlar başta olmak üzere tüm canlıların sağlığı ve çevre üzerinde uzun vadeli etkileri olabilecek bir tehdit oluşturmaktadır.

ORGANİK ATIKLAR

ORGANİK ATIK: Organik içecekler, yaşamsal ve zirai faaliyetlerde önemli rol oynamaktadır. Bunun sonucunda hayvansal ve bitkisel bazlı atıklar meydana gelmektedir. Sebze-meyve artıkları, park-bahçe atıkları vb. atıklar organik atık olarak adlandırılır. Kompostlama organik maddelerin aerobik veya anaerobik koşullarda mikroorganizmalar vasıtası ile kararlı hale getirildiği bir işlemdir. Açık alanda veya makine ile kompost yapılır. Elde edilen kompost park ve bahçelerde toprak iyileştirici olarak kullanılır.

Neler Organik Atıktır?

• Meyve Sebze Atıkları
• Buğday Arpa Çavdar Samanı
• Biçilen Çimler