Dicle Üniversitesi Sezai Karakoç Edebiyat Fakültesi öğretim
üyelerinden Dr. Öğr.
Üyesi Süleyman Barlas yürütücülüğünde
hazırlanan “Çağrışım Atlası: Türk
Lehçelerinde Sözcükler Arası Bağlantılar” başlıklı proje, “TÜBİTAK 1001 - Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini
Destekleme Programı” kapsamında
destek almaya hak kazanmıştır.
Toplam 36 ay sürecek proje için TÜBİTAK tarafından 1.207.654 TL destek sağlanmıştır. Bu bütçe ile saha çalışmaları, dijital platform geliştirme, yazılım
analizleri ve yayın süreçleri desteklenecektir.
Proje, Türkiye Türkçesi dışındaki üç büyük Türk lehçesinde
(Azerbaycan, Özbek ve Kırgız Türkçeleri) sözcük çağrışımlarını toplumsal
cinsiyet bağlamında analiz eden öncü bir çalışmadır. Disiplinler arası
yapısıyla dikkat çeken proje, söz konusu lehçelerde bireylerin temel sözcüklere
verdikleri zihinsel tepkileri dijital platformlar üzerinden toplayarak çağrışım
verilerini ağ analizi teknikleriyle inceleyecektir.
Proje kapsamında geliştirilecek çevrim içi platform aracılığıyla
18-30 yaş aralığındaki katılımcılardan serbest çağrışım yöntemiyle veri
toplanacak; bu veriler Python programlama dili ve NetworkX, Pandas, Matplotlib
gibi kütüphanelerle analiz edilerek görselleştirilecektir. Küçük Dünya kuramı,
Louvain algoritması, çağrışım gücü, aradalık merkezîliği gibi metriklerle
yürütülecek analizler, sözlüklerin zihindeki yapılanmaları ile bu yapılanmalar
üzerindeki cinsiyet ve kültür temelli farklılıkları açığa çıkaracaktır.
Elde edilecek çıktılar; dil öğretimi, yapay zekâ, doğal dil
işleme, marka stratejileri ve kültürel çözümlemeler gibi pek çok alanda
kullanılabilir nitelikte olacak aynı zamanda “Türk Dünyası 2040 Vizyonu” kapsamında ortak Türk kimliğinin bilişsel
haritalarını çıkarmaya katkı sunacaktır.
Bu önemli bilimsel başarı dolayısıyla öğretim üyemizi
tebrik ediyor, projenin Türk lehçeleri üzerine yapılan çalışmalara ve dijital
beşerî bilimler alanına güçlü katkılar sunmasını diliyoruz.